بازرسی کالا برای واردات و حتی صادرات کالا بسیار حائز اهمیت است به طوری که برای بازرگانان به یک دغدغه تبدیل شده است. تردید برخی بازرگانان درمورد پایبندی کشور مبدا به تعهداتش در خصوص کیفیت و کمیت کالا، مطابقت محصول با استانداردهای جهانی برای صادر کننده، کسب اطمینان از کیفیت کالای خریداری شده برای وارد کننده و عدم اطمینان به طرف مقابل در هنگام انجام معاملات بین­ الملل، به یکی از چالش‌های اصلی تجارت تبدیل شده است.فرآیند بازرسی کالا همه موارد ذکر شده را پوشش داده و منجر به کسب اعتماد و امنیت خاطر بازرگانان می‌شود.

بنابراین به منظور تسهیل بازرسی کالا، کمیته جهانی استاندارد (ایزو)، دستورالعمل‌هایی را تدوین کرده که در زمینه بازرسی کالا، مرجع کشورهای مختلف جهان شده است.

در صادرات کالا، صادرکننده گواهینامه بازرسی کالا را به خریدار و یا بانکی که خریدار از آن اعتبارات اسنادی را دریافت کرده است ارائه می‌دهد.

پس از تحویل گواهی بازرسی، نامه درخواستی برای انتقال پول و انجام تعهدات مالی از سوی صادر کننده برای خریدار ارسال می‌شود. بنابراین با توجه به صحت اسناد ارائه شده، خریدار موظف به پرداخت وجه به فروشنده است.

بازرسی کالا و تایید صلاحیت آزمایشگاهی
گواهینامه بازرسی کالا (Certificate of inspection of goods)

گواهینامه بازرسی کالا گواهی است که بیشتر برای واردات کالاهایی مانند محصولات گوشتی، کالاهای فاسد شدنی و تجهیزات صنعتی تهیه می‌شود.

گواهی یا تاییدیه، بازرسی کالاها را از نظر کمیت و کیفیت، صلاحیت و اصالت تولید کننده و فروشنده، نحوه بارگیری و تخلیه‌، کانتینر و وسایل حمل و نقل، وضعیت بسته بندی، سال ساخت کالا و… با قرارداد منعقد شده بررسی می‌کند و در صورتی که کالا نیاز به نمونه گیری داشته باشد، نسبت به نمونه گیری و انجام آزمایش‌های تعیین کیفیت و سلامت محصول اقدام می‌نماید. نتایج به دست آمده از این بررسی‌ها با استانداردهای مشخص مقایسه می‌شود.

به طور کلی فرآیند بازرسی و ارزیابی کالاها به 4 روش می‌تواند انجام پذیرد:

بررسی و طتابق نتایج آزمایشگاهی با واقعیت کالا
بازرسی فیزیکی و چشمی
بازرسی فیزیکی و چشمی به همراه بررسی اسناد
بازرسی فیزیکی و چشمی همراه با نمونه‌برداری و آزمایش
بازرسی استاندارد اجباری

شرکت بازرسی به نمایندگی از طرف سازمان استاندارد در محل خروج کالا اقدام به بازرسی کالا می‌کند. بازرسی‌ها در آزمایشگاه مجاز و تحت نظر شرکت بازرسی انجام می‌شود.

نتایج حاصل از آزمون‌ها به همراه اظهارنامه و گواهی بازرسی، در سازمان استاندارد تطبیق داده می‌شود و گواهی انطباق صادر می‌شود.

آزمایش‌هایی که برای تایید استاندارد بودن کالا در آزمایشگاه‌های استاندارد، موجب اطمینان واردکننده و صادرکننده از بابت سلامت کالا و عدم داشتن دغدغه‌ در این زمینه می‌شود. بر این اساس، هر دو طرف معامله یعنی هم واردکننده و هم صادرکننده از یک طرف سومی مورد بررسی قرار می‌گیرند.

مورد تایید بودن مراکز استاندارد اجباری در بین دو طرف، مزیت این روش است که تمام قوانین و مسائل تجاری را مد نظر قرار داده و کیفیت و کمیت کالا را بررسی می‌کنند. موسسه‌های تحت عنوان استاندارد، مجوزهای لازم برای ترخیص کالا از گمرک را صادر می‌کنند.

لازم به ذکر است که استاندارد اجباری سبب افزایش زمان در پروسه ترخیص کالا و ماندن آن در گمرک می‌شود.

به صورت کلی استانداردها به انواع زیر دسته بندی می‌شوند:

استاندارد ملی
استاندارد منطقه‌ای
استاندارد بین‌المللی
استاندارد اینکوترمز
انواع گواهی‌‌نامه‌های بازرسی کالا

شرکت‌های بازرسی کالا مطابق با پیش فاکتور و قرارداد، کالا را بررسی می‌کنند و در صورت مطابقت، گواهی نامه مربوطه را صادر می‌کنند. انواع گواهی‌های بازرسی به شرح زیر است:

گواهی بازرسی کمی و کیفی کالا (COI (Certificate Of Inspection
گواهی بازرسی کالا قبل از بارگیری و حمل (PSI (Pre Shipment Inspection
گواهی‌ آزمایشگاهی و نمونه برداری کالا (TR (Test Report
گواهی بازرسی ماهیت کالا (SIC (Standard Industrial Classification
گواهی مبنی بر رضایت‌ مشتری (CSC (Customer Satisfaction Certificate
گواهی بازرسی ظاهری (VIC (Visual Inspection Certificate
گواهی راه ‌اندازی (CC (Commissioning Certificate
گواهی انطباق کیفیت کالا با قرارداد (VOC (Verification Of Conformity
مزایای صدور گواهی بازرسی و سلامت کالا

اختلافات بین المللی بین فروشنده و خریدار، به موجب کنترل کیفی و کمی کالا توسط شرکت‌های بازرسی کالا کاهش می‌یابد. این شرکت‌ها در صورت بروز مشکل، مدارک کافی برای استناد بر وضعیت کالا قبل از حمل در اختیار طرفین می‌گذارند.

از مزیت‌های گواهی بازرسی که برای طرفین معامله و شرکت بیمه دارد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

صدور گواهی بازرسی موجب کاهش هزینه‌های جایگزینی و خرابی محصول برای صادر کننده می‌شود و از لطمه خوردن اعتبار شرکت محافظت می‌کند.
به منظور جلوگیری از ورود کالای بی کیفیت و نامرغوب به بازار کشور وارد کننده، واردکننده کالا می‌تواند از سلامت کالای وارداتی مطمئن شود.
صادرکننده با ارائه گواهی بازرسی، سالم بودن کالا را به خریدار ثابت می‌کند و در صورت بروز هرگونه اختلاف، از این گواهی به نفع خود استفاده می‌کند.
با توجه به گواهی بازرسی کالا، صادر کننده می‌تواند بانک صادرکننده (بانک گشایش کننده اعتبار) را در مورد درستی کمی و کیفی کالا متقاعد ‌کند و بانک از شرایط کالا مطمئن ‌شود.
با توجه به گواهی بازرسی کالا، بانک معامله کننده (بانک وارد کننده) می‎‌تواند از بی‌عیب و نقص بودن کالای صادراتی اطمینان کسب کند.
شرکت بیمه با داشتن گواهی بازرسی از وضعیت کالا در زمان شروع بیمه مطلع شده و مشخص می‌کند که چه خساراتی بعد از شروع بیمه اتفاق افتاده است.
شرکت‌‎های حمل و نقل، از استانداردهای حمل کالا و نوع کالا مطلع شده و از خسارت دیدن کالا جلوگیری می‌کند.
با استناد بر گواهی بازرسی کالا، گمرک نیز از استاندارد بودن کالا اطمینان کسب کرده و مقایسه کالا با اظهارنامه را انجام می‌دهد.